Radyoterapi (ışın tedavisi), tümör hücrelerini öldürebilmek amacıyla özel cihazlardan elde edilen yüksek enerjili ışınların kullanılmasıdır.
Radyoterapi, vücudun sadece tedavi uygulanan bölgesindeki hastalıklı hücreleri öldürür. Hastalıklı hücreler ışın tedavisinden normal hücrelere göre daha fazla etkilendiklerinden, daha büyük oranda yok edilirler.
Radyoterapi iki şekilde uygulanır: İçerden veya dışardan.
Bazı hastalara hem içerden hem dışardan uygulanabilir. Hastaların çoğuna tedavileri sırasında dışardan radyoterapi uygulanır. Genellikle bu uygulama sırasında hastalar hastaneye yatırılmaz, tedavi için hastaneye gidip gelirler.
Dışardan uygulanan radyoterapide, bir makinada üretilen yüksek enerjili X ışınları hastalıklı bölgeye yönlendirilir.
İçerden uygulama sırasında radyoaktif kaynak vücut içerisine yerleştirilir. Radyoterapinin bu şekline brakiterapi veya implant tedavisi de denir. Implantlar kapsül, firkete, tel, plastik kateter veya tohum şeklinde olabilir.
Radyoterapi tedavisinde, hastalıkları radyasyon ile tedavi etme konusunda uzmanlaşmış olan doktorunuz (radyasyon onkoloğunuz), sizin için uygun olan tedavi tipi ve dozunu tanımlayacaktır. Size radyoterapinin verilmesinde radyasyon onkolojisi uzmanı doktorla birlikte medikal radyasyon fizikçisi ve radyasyon onkolojisi teknikerleri de görev almaktadır.
Radyasyon onkolojisi hekimleri, size verilecek tedavinin planlanmasında medikal onkoloji hekiminiz ile sürekli irtibatta olur. Size en iyi tedaviyi vermek için planlama yapar.
Radyoterapi uygulanmasına karar verildiğinde ilk randevuda simülasyon işlemi yapılır. Bu işlem tedavi planlamasının ilk adımıdır. Hasta simülasyon teknikeri tarafından karşılanır, tedaviye gireceği pozisyonda tedavi masasına yatırılır. Bu pozisyon her tedavide tekrarlanacağı için büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla hastaların rahat bir şekilde, kendilerini kasmadan yatmaları önerilir.
Doktorunuz tarafından gerekli görülen ve tedavi sırasında tüm vücudu veya bir kısmını sabitleyen maskeler hazırlanır. Tedavi bölgesinde risk altındaki organları belirlemek amacıyla, bazı durumlarda hastanın radyoopak madde içmesi veya idrar torbasının doldurulması gibi özel görüntüleme işlemleri yapılabilir. Tedavi cihazlarının tüm özelliklerine sahip simülatör sayesinde tedavi görecek alanlar belirlenir ve düz filmler çekilir. Daha sonra bu filmler üzerinden risk altındaki organların korumaları yapılır.
Genellikle radyasyon onkolojisi teknikerleri cilt üzerine tedavi sahalarını çizerler. Maskelerin kullanıldığı hastalarda ise bu çizgiler maske üzerine çizilir. Hastaya tedavi sırasında düzgün pozisyonu vermek amacıyla lazerler kullanılır. Lazer noktaları, cilde tekrar çizilebileceği gibi bu noktalara küçük dövmeler yapmak da mümkündür. Teknikerler her tedavi seansında bu noktaları kullanarak hastalara doğru pozisyonu vermeye çalışırlar. Bu çizgilerin veya noktaların solduğunu fark ederseniz, lütfen teknikerleri uyarın. Tedavi alanı küçültmelerine gidildiğinde veya tedavi sırasında çekilen kontrol filmlerinde uygunsuzluk tespit edildiğinde simülasyon işlemi tekrarlanabilir. Simülasyon işlemi tedavi sırasında kullanılacak alan sayısına, hazırlanacak maske ve korumalara göre 30-60 dakika sürebilir.
Radyasyon fizikçisi ve radyasyon onkolojisi doktorunuz, tümör bölgesine yüksek doz veren ve aynı zamanda da sağlıklı organları koruyan en iyi plan üzerinde çalışırlar.
Genellikle en çok merak edilen konu ise tedavi süresidir. Toplam tedavi süresi hastaların çoğunda 5-7 haftadır, bazı durumlarda daha kısa da sürebilir. Tedavi süresini size en iyi açıklayacak kişi radyasyon onkolojisi uzmanı doktorunuzdur.
Her tedavi öncesi size giymeniz için bir önlük verilir. Dolayısıyla tedaviye giderken değiştirmesi kolay giyecekler seçmeniz tavsiye edilir. Tedavi odasında tedavi teknisyeni sizi karşılar ve tedavi masasına sizi yatırır. Üzerinizde işaretli dövmeler veya çizgiler yardımıyla size en doğru pozisyonu vermeye çalışır ve tedavi alanlarını belirler. Tedavi odasında her tedavi seansında yaklaşık 10-15 dakika geçirirsiniz, fakat gerçek tedavi sadece 2-3 dakika sürer. Tedavi sırasında herhangi bir acı hissetmezsiniz. İşlem basit bir akciğer filmi çekimi gibidir. Radyasyonu duymanız, görmeniz veya radyasyonun kokusunu almanız mümkün değildir.
Dışardan yapılan radyoterapi, vücudunuzu radyoaktif hale sokmaz. Tedavi gördüğünüz için diğer insanlarla birlikte olmanızda, bebekleri kucaklamanızda sakınca yoktur.
Radyoterapiye bağlı yan etkilerin çoğu tedaviye alınan bölge ile ilgilidir. Bazı hastalarda hiçbir yan etki görülmeyebilir. Doktorunuz tedaviye başlamadan önce size olası yan etkilerden ve bunlarla baş etme yollarından bahsedecektir. Şiddetli öksürük, terleme, ateş gibi beklenmeyen yan etkiler ortaya çıkarsa lütfen doktorunuzla temas kurunuz. Radyoterapiye bağlı yan etkiler bazen rahatsız edici olsalar da genellikle basit ilaçlarla veya diyetle kontrol altına alınırlar.
Bazı tedavi bölgelerinde kan hücreleri sayısında düşme görülebildiğinden doktorunuz tarafından düzenli aralıklarla kan sayımları istenebilir.
Tedavide dikkat edilmesi gereken noktalar:
- Her bünye radyoterapiye değişik yanıt vermektedir. Bu yüzden doktorunuz her tedaviyi değişik olarak planlayabilir veya herhangi bir yan etki ortaya çıktığında planda değişiklik yapabilir. Bunun dışında doktorunuz, tedavi altındayken nelere dikkat etmenizi, evde nasıl davranmanız gerektiğini size bildirecektir.
- Radyoterapi alan her hasta sağlığını korumak ve tedavinin başarıya ulaşmasını sağlamak amacıyla kendine özen göstermelidir.
- Tedaviye başlamadan önce doktorunuza halen kullanmakta olduğunuz ilaçları bildirin. Doktorunuzla konuşmadan yeni bir ilaca başlamayın.
- Yorgunluk, radyoterapi sırasında sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Tedavi sırasında vücudun ekstra enerjiye ihtiyacı vardır; dolayısıyla kendinizi yorgun hissedebilirsiniz. Dinlenmeyi ihmal etmeyin, ihtiyaç duyduğunuz kadar uyuyun. Yorgunluk hissi genellikle tedavi bittikten sonra 4-6 hafta içinde kendiliğinden geçmektedir.
- İyi beslenme büyük önem taşımaktadır. Kilo kaybetmemenizi sağlayacak dengeli bir diyet yapın. Gerekirse diyetisyenden yardım isteyin.
- Tedavi alanına denk gelen bölgelerde vücudu sıkan dar giysiler giymeyin.
Cildinizin tedavi alanına giren bölgelerine özen gösterin. Doktorunuza tedavi bölgesinde sabun, losyon, deodorant, pudra kullanıp kullanamayacağınızı sorun. Bol, pamuklu giysiler giyin. Tedavi gören cildi ovmayın, keselemeyin. Tedavi bölgesini yıkarken çok soğuk veya sıcak su kullanmayın, ılık su yeterli olacaktır. Tedavi gören bölgelerde tıraş olurken tıraş makinasını tercih edin, tıraş öncesi losyon veya kıl dökücü ürünler kullanmayın. Tedavi sırasında tedavi alanını güneşten koruyun. Tedaviniz bittikten sonra ne kadar daha cildinizi güneşten korumanız gerektiğini doktorunuza danışın.
Uzm.Dr.Erdinç Nayır’ı Twitter’dan takip etmek için tıklayınız…