Sağlık Sektörü ve çalışanları üzerine profesyonel çalışmalar yürütmekte olan , özel bir eğitim ve danışmanlık Şirketinde kurumsal eğitim koordinatörlüğü yapan Feyhan Aras, Tükenmişlik Sendromu ‘nu ve sağlık çalışanlarını nasıl etkilediğini Sağlık Dergisi’ne anlattı.
Uzun yıllar sağlık sektöründe aktif olarak üst düzey yöneticilik yaptığını ve bundan dolayı sağlık alanı ve alanın ihtiyaçlarını çok net gözlemlediğini belirten Aras, Tükenmişlik Sendromunun günümüzde en fazla sağlık çalışanlarında görüldüğünü ifade etti.
‘’Tükenmişlik Sendromu’’ Nedir?
Tükenmişlik Sendromu, 1973-1974 yıllarında HerbertFreudenbergertarafından tanımlanmış bir kavram olduğunu vetükenmişliğin uzun dönemli iş stresinin duygusal ve fiziksel enerjiyi tüketmesi ile kendini ortaya çıkaran patolojik bir durum olarak bilindiğini söyleyen Feyhan Aras, sözlerine şöyle devam etti;‘’ İş yaşamında her bireyin karşılaşma ihtimalinin olduğu bu Sendrom; aslında bir ruhsal hastalık gibi tanımlansa da Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmış “Hastalıklar ve Sağlık Problemlerinin Uluslararası İstatiksel Sınıflandırması (ICD–10)” na göre “Yaşam Yönetimi ile ilişkili Zorluklar” kapsamında yer alıyor. Kendisini üç aşamada ortaya çıkaran bu sendromun enbelirgin özelliği aşırı ve devam eden yorgunluk, duyarsız bir hal alma ve kendini yetersiz hissetme duygusunun yoğunluğudur. Bu Sendromla iş yaşamında ortalama % 75-80 oranında kişilerin karşılaşması söz konusu olabilir ve etkinliği bireylerin bunu nasıl algıladığı ve nasıl başettiği ile doğru orantıdadır.’’
‘’Tükenmişlik Sendromu’’nun Belirtileri
‘’Tükenmişliğin belirtileri ruhsal ve fiziksel olarak eş zamanlı ortaya çıkabilir’’ şeklinde konuşan Aras,‘’Aşırı yorgunluk, güçsüzlük, isteksizlik, dikkat dağınıklığı, mutsuzluk, algılarda zayıflama, hizmet verilen bireylere karşı umursamazlık duyarsızlık ve beraberinde suçluluk duygusu, yetersizlik hissi, ruhsal durumun kötüye gitmesi, bağışıklık sisteminin zayıflaması, daha sık hastalanma ve uzun süre iyileşememe, kilo kaybı, koroner kalp rahatsızlıklarının görülmesi bu hastalığın başlama ve gelişim sürecindeki gözlemlenebilir durumlardır. Bireylerden çok kurumların ve yönetimlerin bu konuya eğilmesi ve iyi gözlem yapabilmesi gerekmektedir. Kurum ve birey arasında bu süreçte bir kopuş başlar ve bu kopuş görülmezse ya da engellenemezse yapılacak herhangi bir çalışmanın geçerliliği ya da değerliliği söz konusu olamıyor. Kurumsal değerlerin gözden geçirilmesi, çalışanların kuruma sağladığı katma değerlere sahip çıkılması ve bunun öneminin yine çalışanlarla paylaşılması ve düzenli olarak paylaşımcı, işbirlikçi kurum kültürünün kemikleşerek işletme yönetimi haline gelmesi ile bu Sendromun sebep olacağı ya da olduğu olumsuz aşamaların bireye ve bireyden hareketle kuruma zarar vermesi engellenir. Bunun için düzenli olarak ve belirlenmiş aralıklarla eğitimlerin verilmesi, alanda görev yapan ara yöneticilerin çok iyi gözlem yapabilme yeteneklerinin geliştirilmesi söz konusudur.Örgütsel değişime çalışanlarında dahil edilmesi bu Sendromun Kurumlar için tehlike olmasını engelleyebilecek değerde bir yaklaşım olarak görülmekte ve deneyim edilmektedir. Rehberlik ve Eğitim hizmetlerinin güçlendirilmesi ve sonuç odaklı olması, ölçümlenebilir eğitimler ve hedeflerin belirlenmesi bu sendromun risklerini, olumsuz süreç ve koşullarını bireylerden dolayısı ile de kurumlardan uzak tutacaktır’’ dedi.
‘’Tükenmişlik Sendromu’’ En Fazla Sağlık Çalışanlarında Görülüyor
Sağlıkçılardan oluşan bir ekiple birlikte organize olduğunu ve onlarla birlikte tüm uygulamaların pratiğe geçişini sağladığını belirten Aras,Sağlık Sektörünün diğer sektörlerden çok daha farklı olduğunu (gerek idari, gerek işletme, gerekse yasal süreçlerinin farklı olması), bu alanda gerçekleşen yönetim uygulamalarının profesyonel anlamda da farklılık gösterdiğini, bunedenle sağlık sektör’ünde aktif olarak hizmet vermek istediğini vurguladı. Feyhan Aras, sağlık çalışanlarında Tükenmişlik Sendromunun, çok daha sık görüldüğünübelirterek,‘’Tükenmişliğin, sağlık çalışanlarına özel olarak algılanmasının nedeni gönüllülük duygusunun yüksek olmasıyla mesleğin icra edilmesiyle gelişen bir süreçtir. Ruhsal ve fiziksel yıpranmanın çok daha yüksek oluşu ve belirtilerinin ve gelişim sürecinin bu sektörde görev yapanlar üzerinde daha net gözlemlenmesi ve ölçeklendirilmesi etkendir denilebilir. Aşırı iş yükü, zaman yönetiminde sıkıntı,kişisel değerlerle kurumsal değerlerin örtüşmemesi, görünmeyen tavan sendromu yani başarının gözlemlenememesi ve kariyer süreçlerinin gelişmemesi, hedefler olmadan çalışma,boş oturma gibi etkiler birey üzerinde ruhsal ve fiziksel baskılanmayı arttırır ve bu alanda çalışanları etkiler’’ şeklinde konuştu.
Tükenmişliğe Karşı Direnen Sağlık Hizmetleri Kadrolarını Oluşturacağız
Sağlık çalışanlarına yönelik yeni projelerinden ve eğitimlerinden bahseden Aras, ‘’Önceliğimiz Tükenmişliğe karşı direnen Sağlık Hizmetleri Kadrolarını oluşturarak bir paylaşım ortamı hazırlamak. Yani Sağlık Çalışanlarının rehberlik hizmetlerini, ruhsal gelişimlerini destekleyen atölye çalışmalarını, görev yaptıkları alan bölüm ya da kurumun dışında var olan ve tanımadıkları meslektaşları ile fikir geliştirme çalıştayları gibi hizmetlerin tamamını alabilecekleri özel bir uygulama merkezi planlamaktayız’’ dedi ve sözlerine devam etti;‘’Bu merkezimizden Sağlık Sektöründe görev yapan tüm bireylerin faydalanması sağlanacak. Geniş açıyla düşünmekteyiz. Hem hasta, hem hasta yakını, hem sağlık çalışanı olabiliyorsak kaliteli hizmet anlayışının tam orta yerinde varlık gösterebilmeyi becerecek yetenekleri desteklemeliyiz. Bu nedenle bizler için bir sağlık kurumunun çağrı merkezinde görev yapan bir çalışanı ile yoğun bakımda görev yapan hemşiresi aynı çemberdedir. Bir hasta veya hasta yakını bir sağlık kurumu ile iletişime geçtiği an itibari ile kaç hizmet alanından faydalanıyorsa ya da faydalanma olasılığı varsa tüm hizmet alanlarının birbiri ile eşit kalitede hizmet vermesi gerekmektedir. Kurumlara bu kültürü yerleştirebilecek, temelden rehberlik ve eğitim projelerini hazırlamaktayız. Postmodern dünyaya ayak uydururken çağın getirdiği hastalık ve hastalanma riskleri, hastalanma hızları ve tüm bunların seyiride değişmektedir. Uyumlu, sağlıklı ve hasta odaklı hizmet verecek organizasyonların temelini oluşturmaya gayret eden yönetimlerin yanında var olmayı planlamakta buna yönelik özellikli çalışmalar hazırlamaktayız.’’
Haber: Ayça Özgül