Günlük hayatımızda beslenme, hem sağlıklı yaşam için hem de kanserden korunma için önemlidir. Bu yazımızda da kırmızı etin ve işlenmiş etin kanser ile ilişkisinden bahsedilecektir.
Kırmızı eti biliyoruz, peki işlenmiş et nedir? Öncelikle bunu tanımlayalım.
‘İşlenmiş’ et, taze satılmayan ancak korunmuş ettir. Örneğin, et tütsülenmiş, kurutulmuş veya kimyasal koruyucu maddeler eklenmiş olabilir. Bu pastırma, sosis, sosisli sandviç, jambon, salam ve sucuk gibi etleri içerir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün kanser ajansı olan Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından yayınlanan araştırmanın çevresinde çok sayıda yayın yapılmıştır. IARC, işlenmiş etin artık “kesin” bir kanser nedeni olarak ve kırmızı etin “olası” bir kanser nedeni olarak sınıflandırıldığını söylemiştir.
IARC’ye göre, işlenmiş etler artık sigara ve alkol ile aynı grupta “kesin” bir kanser nedenidir. Kırmızı et “olası” bir kanser nedeni olarak kabul edilmiştir.
‘Kırmızı’ veya ‘işlenmiş’ et yemek, kanser riskini artırır mı?
Ara sıra et ve et ürünleri yiyenlerin günlük sağlığı üzerinde çok az olumsuz etkisi vardır. Ancak, düzenli olarak ve hayatınızın büyük bir kısmında çok miktarda işlenmiş ve kırmızı et yerseniz riskinizi artırdığınızı bilmelisiniz.
İşlenmiş et tüketimini önleyerek veya sınırlayarak ve kırmızı et tüketiminizi azaltarak, özellikle de bağırsak (kolon) kanser riskinizi azaltmaya yardımcı olabileceğini gösteren güçlü bilimsel kanıtlar vardır.
Ne tür kanserler kırmızı et yemeyle bağlantılıdır?
Kırmızı etin aşırı tüketilmesiyle ilişkili olan kanserler bağırsak (kolon), prostat ve pankreas kanseridir.
Ne tür kanserler, işlenmiş etle bağlantılıdır?
IARC araştırması, işlenmiş et yemenin bağırsak (kolon) kanseri riskini artırabileceği sonucuna varmıştır. Mide kanseri ile de ilişkisi görülmüştür.
Bağırsak (kolon) kanseri, hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen kanserler içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır. Bugüne kadar elde edilen bilgiler, kırmızı etin alımı ile özellikle işlenmiş et ve bağırsak (kolon) kanseri riski arasında ciddi bir ilişki olduğunu göstermiştir.
2005 yılında yayımlanan EPIC çalışmasında (Avrupa Kanser ve Beslenme Araştırması); bağırsak (kolon) riskinin kırmızı ve işlenmiş et alımıyla pozitif olarak ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Sonuç olarak, prospektif epidemiyolojik çalışmaların kanıtları ve meta analizleri kırmızı et ve işlenmiş etin bağırsak (kolon) kanseri riskini % 20-30 oranında artırdığını göstermektedir.
Kırmızı et, kanserojen N-nitroso bileşiklerinin oluşumunu destekleyen kırmızı renk veren bir bileşik içerir. Ek olarak, kırmızı et yüksek sıcaklıklarda pişirildiğinde, bu genetik yatkınlığı olan kişilerde bağırsak kanserine neden olabilen bileşiklerin (heterosiklik aminler ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar) üretilmesine neden olur. Ayrıca işlenmiş kırmızı ete koruyucu olarak nitriller ve nitratlar eklenir ve bunların kansere neden olduğu düşünülmektedir. İşleme ayrıca etin doğasını değiştirir ve bu da kansere olan bağlantısında rol oynayabilir.
Hollanda da yapılan bir çalışmada, işlenmemiş kırmızı et için erkeklerde özofageal (yemek borusu) skuamöz hücreli karsinom riski açısından 3.47’lik bir risk oranı saptanmıştır.
111 çalışmayı içeren daha yeni bir meta-analiz, günde 100 g kırmızı ve işlenmiş et için barsak (kolon) kanseri riskinde % 12’lik bir artış saptamıştır.
Peki beyaz et ve balık eti ne olacak?
Taze tavuk veya hindi veya balık gibi beyaz etlerle hiçbir kanser ilişkisi tespit edilmemiştir.
Ne kadar kırmızı et tüketmeliyim ?
Günlük kırmızı et tüketiminin 90-100 gr miktarını geçmemesini önerilmektedir. Kanser teşhisi konmuş hastalarımız için ise kırmızı et tüketimi haftada 2 gün olmalıdır. Geri kalan günler için et hakkımızı tavuk, balık gibi beyaz et grubu yanından kullanmalıyız.
Kırmızı etin kanserle ilişkisinden bahsettik. Peki hiç faydası yok mu? Tabi ki var!
Kırmızı etten aldığınız protein, kas ve diğer dokularımız için temel maddedir. Kas kütlesi önemlidir, çünkü size fiziksel olarak aktif olma yeteneğini verir, ancak aynı zamanda hastalıkların önlenmesine yardımcı olan enzimler ve hormonlar üretir.
Kadınların her gün 18 mg demir tüketmesi ve erkeklerin 8 miligram tüketmesi önerilmektedir. Yalın kırmızı et, etin kesilmesine bağlı olarak iyi miktarda demir sağlar ve bitki bazlı gıdalardaki demirden daha kolay emilen bir demir içerir. Diyetinize haftada bir ya da iki kez kırmızı et eklenmesi, vücudunuzun diğer tüm bölgelerine yeterli miktarda oksijen taşımak için vücudunuzun kırmızı kan hücreleriniz için ihtiyaç duyduğu demir miktarını tüketmenize yardımcı olabilir. Diyetinize yağsız kırmızı et eklemenin bir başka yararı da iyi bir çinko desteği sağlamasıdır. Besinlerle çinko almaya ihtiyacınız var, çünkü kas kütlesinin oluşmasına yardımcı olur, bağışıklık sisteminizi güçlendirir ve sağlıklı bir beynin geliştirilmesine yardımcı olur. Ortalama bir insan her gün 15 mg çinkoya ihtiyaç duyar. Yağsız kıyma kısmı 5.5 mg çinko içerir ve bir sığır filetosu porsiyonu 6.2 mg verir.
Yağsız kırmızı et, B vitamininin doğal bir kaynağıdır. Doğal olarak oluşan B vitaminleri içeren yiyecekleri yemek önemlidir, çünkü sağlıklı bir vücudu teşvik eder. Yalın kırmızı et, sağlıklı bir sinir sistemi için B12 ve güçlü bir bağışıklık sistemi için B6 içerir. Kırmızı et, sindirime yardımcı olan bir başka B vitamini ve ayrıca sağlıklı cilt ve gözler için riboflavin ve niasin içerir. Kırmızı et tüketirken bir önemli husus da pişirme yöntemidir. Diyetisyenler olarak kızartma işlemini zaten istemiyoruz. Izgara sırasında ateşe yakın mesafede tutulsun istemiyoruz. En güvenli yöntemler fırında ve haşlamadır.
Herkese sağlıklı günler dilerim.
Diyetisyen Burcu KIRBAÇ
Kaynak:
3)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4698595/ –Red Meat and Colorectal Cancer
4)https://www.wcrf.org/int/blog/articles/2015/10/red-meat-and-bowel-cancer-risk-how-strong-evidence
5) https://examine.com/nutrition/does-red-meat-cause-cancer/
7) https://www.livestrong.com/article/407839-the-health-benefits-of-eating-red-meat/