Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK) Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, sigara paketlerinin üzerindeki “reklam” unsurunun ortadan kaldırılarak, “düz paket” uygulamasına geçilmesi için çalışma başlatacaklarını, bu konuda 2012’de düz pakete geçecek Avustralya’nın deneyimlerinden faydalanacaklarını söyledi.
Avustralya hükümetine, sigarada “düz paket” uygulamasına geçilmesi önerisini sunan ve önerileri kabul edilen Sidney Üniversitesi Halk Sağlığı Bölümü Öğretim Görevlisi ve Avustralya Önleyici Sağlık Komitesi Tütün Çalışma Birimi Üyesi Prof. Dr. Simon Chapman, uygulamada yaşadıkları deneyimleri Türkiye’deki tütün kontrol uzmanlarına anlatmak üzere İstanbul’a geldi. SSUK’un davetlisi olarak “5. Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi Kongresi”ne katılacak Simon Chapman, kongre öncesinde ANKA’nın sorularını yanıtladı.
ECZANELERDE SATILAN DÜZ İLAÇ KUTUSUNDAN YOLA ÇIKILDI
Avustralya’nın, “düz paket sigara” uygulamasını ilk başlatacak ülke olduğunu belirten Chapman, konunun ilk olarak 1990’ların sonunda tartışılmaya başladığını, fakat hiç bir hükümetin bugüne kadar üzerine gitmediğini söyledi. Şimdi ise Avustralya hükümetinin desteği ile ‘önleyici sağlık çatısı altında ‘alkol’, ‘obezite’ ve ‘tütün’ başlıkları ile üç danışma komisyonu kurulduğunu söyleyen Chapman, hükümetin kendilerine, “Tütün kontrolü için hangi politikalar gerekiyorsa önerin” talimatı verdiğini anlattı. Eczanelerde ilaçların düz pakette satılmasından yola çıktıklarını belirten Chapman, “Hastalıkları iyileştiren bir ürün düz pakette satılabiliyorsa, hastalık yapan bir ürünü neden albenili bir pakette satalım? Bunu da öyle yapabiliriz dedik ve hükümete gerekçeleri ile birlikte sunduk” dedi. Chapman, düz paketin yanı sıra, sigaraya yüzde 25 vergi artışını da öneri olarak sunduklarını, hükümetin her iki teklifi de kabul ettiğini bildirdi.
MARKA ADI, SİGARA PAKETİNİN YÜZDE 20’SİNDE YER ALACAK
Avustralya Sağlık Bakanlığı’nın konuyla ilgili hazırladığı yasa tasarısının şu anda tartışma aşamasında olduğunu, bu yıl Temmuz ayında tasarının oylanarak yasalaşmasını beklediklerini bildiren Chapman, 2012 tarihinden itibaren Avustralya’da sigaraların, düz pakette satılacağını bildirdi. Paketin ön yüzünde marka isminin çok standart harflerle yazılacağını açıklayan Chapman, “Hiç bir özelliği olmayacak şekilde marka adı, en altta yazılabilecek. Yani, paketin ön yüzünde yüzde 80 resimli sağlık uyarısı, en altta yüzde 20’lik kısımda marka adı olacak. Paketin arka tarafını ise yüzde 100 sağlık uyarıları kaplayacak” dedi.
TÜTÜN, SPOR SPONSORLUKLARINDA KESİNLİKLE KULLANILMIYOR
Avustralya’da tütün reklamları ve sponsorluklarının 1992 yılından itibaren tamamen yasak olduğunun altını çizen Chapman, “Hiç bir şekilde spor müsabakaları sponsorluğu yapamıyorlar. Gazetelerde ilan veremiyorlar” dedi. Reklam yasakları dolayısıyla tütün endüstrisi tarafından, sigara paketinin bir reklam aracı olarak kullanıldığını gördüklerini dile getiren Chapman, “Reklam yasağını tam uygulayabilmek için bir adım daha atıp, bu sefer paketin reklam aracı olmasın engelleyeceğiz” dedi.
KIZGIN TÜTÜN ENDÜSTRİSİ, REKLAMA 10 MİLYON DOLAR HARCADI
Avustralya’da tütün endüstrisinin ‘düz paket’e çok çok kızgın olduğunu vurgulayan Chapman, “Avustralya, 22 milyon nüfuslu ufak bir pazar. Fakat bir yerde akım başlarsa, her yerde yayılabiliyor. O nedenle önlemeye çalışıyorlar” dedi.
Bu amaçla tütün endüstrisi tavrının, üçüncü taraflar üzerinden çok büyük paraları reklam kampanyasında harcayarak, bu işle savaşmak olduğunu öne süren Chapman, endüstrinin, ‘Tütün Ürünleri Perakendeciler Birliği’ni desteklediğini belirterek, “Daha önce böyle bir birlik yoktu. Bu birliğe, tütün endüstrisi tarafından 10 milyon dolar verildiğini tahmin ediyoruz. Televizyon ve radyolarda reklam kampanyaları yürütmeleri için” dedi. Reklamlarda ağırlıklı olarak göçmenlerin kullanıldığına işaret eden Chapman, reklamlarda yer alan kişilerin, ‘düz paket yapmayın, bu çok yanlış olur; işlemeyecek’, ‘biz de çocuklarımızın sigara içmesini istemiyoruz; fakat bu politika hiçbir şey değiştirmeyecek’, ‘bu politika başka ülkede uygulanmadı’ sloganı yürüttüklerini söyledi.
SİGARA ENDÜSTRİSİNDEN, AVUSTRALYA HÜKÜMETİNE: “3 MİLYAR DOLAR DAVA AÇARIZ”
Endüstrinin, başka bir taktik daha uygulayarak hükümete, “Bu marka ihlalidir ve bunun tazminatı gereklidir. Aleyhinize en az 3 milyar dolar dava açarız” dediğini anlatan Chapman, dillendirilen davanın haklı gerekçeler içermediğini savundu. Chapman, davanın haklı olmama nedenlerini, şu sözlerle açıkladı:
“Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) çerçevesinde yapılan marka hakları düzenlemeleri ki buna kısaca TRIPS anlaşması diyoruz. Bu anlaşmada ticari şirketlere marka hakkı verilmiştir. Marka sahibidirler. Fakat markayı kullanma hakkı diye bir şey yoktur. Şöyle ki; iki ayrı firma varsa. Biri, diğerinin markasını kopyalarsa, bu bir marka ihlalidir. O zaman dava konusu olabilir. Fakat bir hükümet derse ki, ‘evet marka hakkın var; fakat ben onun, şurada kullanılmasını yasaklıyorum’. Bu bir ihlal değildir. Çünkü marka hala onundur. Kullanımına bir kısıtlama getirilmiştir. TRIPS anlaşmasına göre, sigara şirketlerinin haklı davaları yoktur.”
GENÇLER ARTIK, SÜSLÜ, ŞIK SİGARA PAKETİ GÖREMEYECEKLER
Uygulamanın yetişkin nüfus üzerinde çok önemli etkisi olacağını düşünmediklerini, asıl etkinin genç nüfus üzerinde olacağını vurgulayan Chapman, bugün 16 yaşında olan gençlerin, paket yasağı ile hayatlarındaki tüm tütün reklamlarının ortadan kalkacağının altını çizerek, “Gençler süslü, albenili ve şık paketlerde sigaraları artık göremeyecekler” dedi. Avustralya’da kamuoyunun yüzde 70’inin uygulamayı desteklediğini belirten Chapman, Türkiye’nin bu konuda iyi bir aday olduğunu, iyi yasalar çıkartarak iyi bir noktaya geldiğini ifade ederek, “Türkiye, düz pakete geçme konusunda öncülük edebilir” dedi.
DÜZ PAKET ÇIĞLIK TESTİNDEN GEÇTİ
Chapman, İstanbul’da katılacağı kongrede, tütün kontrol uzmanlarına mesajlar vereceğini söyledi. Chapman, “Tütün kontrolünde çok önemli bir kavramı vardır. Çığlık testi. Yaptığınız şey, tütün endüstrisinin ne kadar çığlık atmasına neden olursa, yaptığınız o kadar doğru bir şeydir. Biz bunu Avustralya’da yapınca gerçekten çok büyük çığlık duyduk. Demek ki düz paket politikası doğru. Çığlık testinden geçmiştir, siz de uygulayın” diye konuştu.
GENÇLERDE TÜTÜN TÜKETİMİ ARTTI
SSUK Başkanı Prof.Dr. Elif Dağlı ise Türkiye’ye yönelik yapılan araştırmalarda, yaş gruplarına göre analiz edildiğinde 13-15 yaş grubunda sigara kullanımının azalmadığı, aksine arttığını, 15-24 yaş grubu üniversite öğrencilerinde ise sigara tüketiminin yüzde 21 ila yüzde 48 arasında olduğunun görüldüğünü söyledi. Bu durumun başlıca nedenlerini, sigara endüstrisi yöneticilerinin ‘kariyer günleri’ adı altına üniversite kampüslerine girmesi ve satış noktalarındaki sigara paketlerinin reklam unsuru içermesine bağlayan Dağlı, “Biz sigara paketlerinin reklam halinden çıkması ve ‘düz paket’ uygulamasına geçilmesini istiyoruz” dedi.
Bu konuda Chapman’ın görüşlerinden faydalanacaklarını belirten Dağlı, “Kendisiyle görüş alışverişinde bulunacağız. Bu konuda taleplerimizi düzenli olarak dile getireceğiz. Diğer ülkelerdeki başarıları sonuçları kamuoyunda göstereceğiz ve Sağlık Bakanlığı ile de paylaşacağız. Bu yönde çıkartılacak kanun sahibi Sağlık Bakanlığı olacaktır. Bu birden bire olmayabilir. Önemli olan böyle bir çalışmanın başlatılmasıdır. Sigara endüstrisinin, mutlaka lobi faaliyeti olacaktır” dedi.
TÜRKİYE VE DÜNYADA GENÇLERİN TÜTÜN TÜKETİMİ
- Dünya Sağlık Örgütü’nün, ‘Küresel Gençlik tütün araştırmasına göre, Türkiye’de 2009 yılında erkek çocukların yüzde 10.2’si, kız çocuklarının yüzde 5.3’ü sigara içiyor. Kızlarda bu değerler, 2003 değerlerine göre oldukça yüksek.
- 2009’da erkeklerin yüzde 10.6’sı, kızların yüzde 9.8’i, bir yıl sonra sigaraya başlamayı düşündüklerini açıklıyorlar. Bu değerler, 2003 yılına oranla büyük artış gösteriyor.
- Dünyada ise her gün 80 bin ila 100 bin genç, tütün bağımlısı oluyor.
- Araştırmalarda, şu anki eğilimlerin devam etmesi durumunda, bugün yaşayan 250 milyon çocuğun tütüne bağlı hastalıklardan öleceği iddia ediliyor.
- İnsanların çoğu 18 yaşından önce, bunların da dörtte biri 10 yaşından önce sigara içmeye başlıyor.
(www.gazete5.com)